بررسی کروم سنگ‎ها، رسوبات و منابع آب زیرزمینی جنوب‎شرق بیرجند و آسیب‎های کلیوی (پروتئینوری) ناشی از آن

با توجه به اینکه بیشتر آب شرب شهر بیرجند و روستاهای جنوبی شهر از واحد‎های افیولیتی، آمیزه‎ها‎ی مافیکی و اولترامافیکی جنوب شهر سرچشمه می‎گیرند، لذا بررسی اثرات زیست محیطی آنها ضروری به نظر می‎رسد. در این مطالعه، ضمن بررسی تمرکز کروم در واحدهای افیولیتی جنوب شرقی بیرجند، غلظت آن در رسوبات و منابع آب زیرزمینی و همچنین عوارض سلامتی ناشی از مصرف آب آلوده به کروم (پروتئینوری، نوعی آسیب‎ کلیوی) در بین ساکنان منطقه (افرادی از بیرجند و قاین بعنوان دو گروه مورد و شاهد)، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، تعداد 17 نمونه آب (2 نمونه آب باران و 15 نمونه آب زیرزمینی)، 8 نمونه رسوب و 6 نمونه سنگ از واحدهای افیولیتی منطقه و 200 نمونه ادرار (100 نمونه از ساکنان شهر بیرجند و 100 نمونه از ساکنان شهر قاین)، نمونه برداری شده است. غلظت کاتیون‎ها (کاتیون‎های اصلی و کروم) و آنیون‎های نمونه‎های آب به ترتیب توسط دستگاه‎های icp-aes و ic در آزمایشگاه هیدروژئوشیمی دانشگاه اوتاوا-کانادا اندازه گیری شده است. کانی شناسی نمونه‎های سنگ توسط نتایج xrd و غلظت کروم نمونه‎های سنگ و رسوب از روی نتایج xrf و غلظت فازهای حاصل از عصاره‎گیری (sse) کروم با استفاده از دستگاه جذب اتمی (aa) در آزمایشگاه ژئوشیمی دانشگاه فردوسی تعیین شده است. غلظت کروم ادرار با استفاده از دستگاه جذب اتمی (gfaa) در آزمایشگاه سم‎شناسی بیمارستان امام رضا (ع) مشهد، غلظت کراتینین ادرار با استفاده از روش ژافه در آزمایشگاه بیمارستان امام رضا (ع) بیرجند و پروتئین ادرار با استفاده از روش برادفورد در آزمایشگاه تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی بیرجند اندازه‎گیری شده است. مطالعات سنگ‎شناسی نشان می‎دهد که سنگ های اولترامافیک و مافیک تأثیر زیادی بر رسوبات و منابع آب زیرزمینی منطقه دارند. متوسط غلظت کروم بدست آمده در سنگ ها و رسوبات به ترتیب ppm881 و ppm627 می‎باشد. نتایج عصاره‎گیری، نشان می‎دهد که بیشترین مقدار کروم بترتیب در فازهای مواد ماندگار، متصل به اکسیدهای آهن و منگنز، متصل به کربنات، مواد آلی و تبادل پذیر می‎باشد. بنابراین تحرک‎پذیری و پتانسیل آلایندگی کروم (vi) در منابع آب و رسوب کم می‎باشد. با توجه به ph رسوبات و دیاگرام eh-ph منابع آب، کروم موجود در منابع آب منطقه از نوع کروم (vi) بوده و حداکثر غلظت آن در منابع آب شرب روستایی ppm 05/0 و در آبخوان دشت بیرجند ppm 12/0 می باشد. دیاگرام های ترکیبی و مدل گیبز نمونه‎ها‎ی آب منطقه، نشان می‎دهند که هوازدگی سنگ های سیلیکاته (اولترامافیک) مهم ترین عامل کنترل کننده‎ی شیمی منابع آب زیرزمینی منطقه بوده و آب ها دارای تیپ بیکربنات منیزیک می‎باشند. بررسی پروتئینوری ناشی از نوشیدن آب آلوده به کروم (vi)، نشان می‎دهد که متوسط غلظت کروم ادرار دو گروه مورد و شاهد اختلاف زیادی داشته و متوسط غلظت کروم ادرار گروه مورد بیشتر از مقادیر نرمال آن می‎باشد. اما، علیرغم نرمال بودن مقدار پروتئین ادرار هر دو گروه، متوسط پروتئین گروه مورد کمی بیشتر از گروه شاهد می‎باشد.